آداب اختصاصی مدینه و زیارت پیامبرآداب جمع ادب به معنای رفتارها و گفتارهای شایسته است. زیارت مدینه و مرقد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آداب اختصاصی دارد که در کتب فقهی به آنها اشاره شده است. مهم‌ترین آداب زیارت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و مسجدالنبی عبارت‌اند از: غسل، پوشیدن لباس پاکیزه، روزه، صدقه، اعتکاف در مسجد، لمس و بوسیدن حجره شریف، خواندن زیارت مخصوص و سلام به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم). ۱ - آداب زیارت شهر مدینهاز آداب زیارت مدینه آن است که زائر در یک فرسخی آن کنار مسجد شجره در معرس النبی فرود آمده، دو رکعت نماز بگزارد و با آب چاه حره غسل کند و بهترین و پاکیزه‌ترین لباس‌هایش را بپوشد و خود را خوشبو کند و با زمزمه دعای: «بسم الله ماشاءالله لا قوه الا بالله...» وارد شهر شود و در مسیر بر پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درود فرستد و در همه لحظات و حالات، خضوع و خشوع کامل داشته، با طمانینه و وقار تمام گام بردارد. مجاورت و اقامت در مدینه، سه روز روزه‌گرفتن، اعتکاف، عبادت بسیار، صدقه دادن، مراقب رفتار خود بودن و دوری از گناه در زمره مهم‌ترین آداب مدینه‌اند. هنگام بیرون رفتن از مدینه نیز غسل کردن و رفتن نزد قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و وداع با ایشان و نیز وداع با قبور ائمه بقیع (علیهم‌السلام) همراه با دعای بسیار مستحب است. ۱.۱ - سفارش به زیارت قبر پیامبربیشتر فقها و دانشمندان مذاهب اسلامی زیارت قبر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را مستحب و از بهترین اعمال و عبادات شمرده و برخی نیز بر استحباب آن ادعای اجماع کرده‌اند. حتی شماری از فقیهان شیعه و سنی با استناد به روایاتی، زیارت قبر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را به ویژه پس از حج، واجب شمرده‌اند. درباره آداب زیارت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) کتاب‌های فراوان نگاشته شده که از اهتمام مسلمانان و دانشمندان اسلامی به این موضوع نشان دارد. ۱.۲ - زیارت مسجدالنبیبرخی از آداب به زیارت مسجدالنبی اختصاص دارد. شایسته است زائر پیش از ورود، لباس‌های پاکیزه و سفید رنگ پوشیده، خود را خوشبو کند و در حالی که سر به زیر انداخته، بدون توجه به اطراف با آرامش و وقار و گام‌های کوتاه به مسجد رود و کنار در مسجد با خضوع و خشوع اذن دخول بخواند و هنگام درون شدن و بیرون آمدن بسیار صلوات فرستد. [۱۴]
قمی، ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۵۰-۵۱.
نیز ورود از باب جبرئیل بر دیگر ورودی‌های حرم ترجیح دارد. [۱۶]
مشهدی، ابوعبدالله، المزار الکبیر، ص۵۴.
خواندن نماز تحیت مسجد و گزاردن نماز فراوان در روضه مبارک و نماز نهادن نزد ستون ابولبابه (ستون توبه) و خواندن نمازهای واجب و شب‌زنده‌داری در مسجد سفارش شده است.۱.۳ - آداب مسجد پیامبرمهمترین آداب زیارت مسجد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) عبارت‌اند از: لمس و بوسیدن حجره شریف، خواندن زیارت مخصوص و سلام به پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از طرف خود و والدین و خانواده و دوستان و سفارش کنندگان، کشیدن دست‌ها بر قبر پیامبر و خواندن دعای مخصوص، رفتن روبه‌روی مزار و توسل به ایشان و شفاعت‌خواهی از وی، [۲۸]
ابن‌عساکر دمشقی، عبدالصمد بن عبدالوهاب، اتحاف الزائر، ص۸۴.
خواندن شهادتین نزد استوانه‌ای که طرف راست قبر قرار گرفته و جایگاه سر مطهر پیامبر است، لمس منبر و تبرک‌جستن از آن و تضرع و حاجت‌خواهی کنار آن، گزاردن دو رکعت نماز و سجده در روضه میان قبر و منبر، [۳۴]
قمی، ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۵۵.
رفتن به سوی حجره شریف و کشیدن دست بر ضریح و بوسیدن آن و گفتن «السلام علیک یا نبی الله...» [۳۶]
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۵۶۳.
[۳۷]
قمی، ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۵۵.
[۳۸]
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب، ج۶، ص۱۱.
و زیارت حضرت فاطمه (علیهاالسّلام) در روضه یا خانه خودش کنار مرقد پیامبر یا قبرستان بقیع. نیز مستحب است زائر به روضه، میان قبر مطهر و منبر، رود و دو رکعت نماز بگزارد و سجده شکر به جا آورد. سپس به سمت حجره شریف رود و دست بر ضریح کشد و آن را ببوسد و گوید: «السلام علیک یا نبی الله...». [۴۳]
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب، ج۶، ص۱۱.
۱.۴ - پرهیز از بلند کردن صداهمچنین پرهیز از بلند کردن صدا هنگام خواندن زیارت و نیز دوری از سخن بیهوده و گفت وگوهای دنیایی سفارش شده است. توصیه به آهسته سخن گفتن، از مظاهر آرامش و وقار در مسجد نبوی است که به آیه ۲ حجرات مستند است: (یا ایها الذین آمنوا لا ترفعوا اصواتکم فوق صوت النبی ولا تجهروا له بالقول کجهر بعضکم لبعض ان تحبط اعمالکم وانتم لا تشعرون). آهسته سخن گفتن چنان که در زمان زندگی ایشان برای حفظ حرمت توصیه شده، در حرم ایشان نیز مطلوب است. ۲ - زیارت بقیعافزون بر مسجد پیامبر، زیارت دیگر مکان‌های مقدس مدینه نیز از آداب این شهر است؛ مانند زیارت امامان مدفون در بقیع: امام حسن مجتبی (علیه‌السلام)، امام سجاد (علیه‌السلام)، امام محمد باقر (علیه‌السلام) و امام جعفر صادق (علیه‌السلام) با همان آدابی که برای زیارت مزار معصومان در منابع روایت و دعا آمده است؛ از جمله غسل و طهارت، پوشیدن جامه‌های پاک و پاکیزه، خوشبو شدن، خواندن اذن دخول؛ نیز زیارت فاطمه بنت اسد مادر امیرمؤمنان (علیه‌السلام)، عباس بن عبدالمطلب، عقیل، عبدالله بن جعفر، همسران پیامبر، دختران پیامبر، ابراهیم فرزند پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، اسماعیل فرزند امام صادق (علیه‌السلام)، عمه‌های پیامبر، حلیمة سعدیه، ام‌البنین در بقیع و زیارت شهدای احد و حمزه در احد. ۲.۱ - زیارت مساجد مدینهزیارت برخی مساجد و گزاردن نماز و خواندن دعا در آنها نیز مستحب است؛ از جمله: مسجد قبا (نخستین مسجد در اسلام که به دست پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) ساخته شد)، مسجد فضیخ یا ردالشمس که پیامبر در آن نماز خواند، مسجد احزاب یا فتح که پیامبر روز احزاب در آن دعا کرد، مسجد سلمان، مسجد قبلتین که تغییر قبله در آن صورت گرفت، مسجد احد، مسجد امیرمؤمنان (علیه‌السلام) محاذی قبر حمزه، و مسجد مباهله. ۲.۲ - زیارت دیگر اماکن مقدسزیارت یادبودهای مقدس دوره صدر اسلام از جمله مشربه ام‌ابراهیم در حومه مدینه، حجره ماریه قبطیه مادر ابراهیم پسر رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله) که مسکن و محل نماز پیامبر بوده، و قبور شهدای احد به ویژه حضرت حمزه نیز از آداب زیارت مدینه است. ۳ - پانویس۴ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «آداب اختصاصی مدینه و زیارت پیامبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۷/۱۴. |